W dniu 11 stycznia 2018 roku Sejm uchwalił ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych. Ustawa ta wprowadziła kilkanaście zmian do każdej z trzech ustrojowych ustaw samorządowych, w tym do ustawy o samorządzie gminnym. Jednym z bardziej kontrowersyjnych przepisów wprowadzonych tą ustawą jest art. 24 ust. 2 Usg, zgodnie z którym w wykonywaniu mandatu radnego, radny ma prawo, jeżeli nie narusza to dóbr osobistych innych osób, do uzyskiwania informacji i materiałów, wstępu do pomieszczeń, w których znajdują się te informacje i materiały, oraz wglądu w działalność urzędu gminy, a także spółek z udziałem gminy, spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych, gminnych osób prawnych oraz zakładów, przedsiębiorstw i innych gminnych jednostek organizacyjnych, z zachowaniem przepisów o tajemnicy prawnie chronionej. Prawidłowa interpretacja tego przepisu jest nie lada wyzwaniem zarówno dla radnych, jak i dla podmiotów zobowiązanych do udostępnienia im informacji i materiałów, w tym przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych.
Przepis ten wzorowany był na analogicznych rozwiązaniach zawartych w ustawie o wykonywaniu mandatu posła i senatora. Biorąc pod uwagę czas obowiązywania tej ustawy, w szeregu przypadków warto odwołać się do poglądów wyrażonych na jej gruncie, które w drodze analogii przenieść można na grunt samorządowy. Jednocześnie nie sposób na chwilę obecną przewidzieć, jak dalece analogię tę postrzegać będą sądy administracyjne. Nowe uprawnienia kontrolne radnych wpłynęły jednocześnie na wzmożone zainteresowanie alternatywnymi trybami dostępu do informacji znajdujących się w posiadaniu podmiotów komunalnych, w tym przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych. Stąd w niniejszym opracowaniu poruszono kwestie kontroli tychże przedsiębiorstw przez rady gmin i ich komisje (w tym komisję rewizyjną) oraz zagadnienia dostępu do informacji publicznej. Podkreślić należy, iż dostęp do informacji i materiałów przez radnych w trybie Usg nie pozbawia ich możliwości z korzystania w tym zakresie z trybu ogólnego wynikającego z Udip. Kluczowym jest przy tym prawidłowe określenie przez organ udostępniający informacji trybu, w którym ma to nastąpić.
W przypadku przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych dodatkowe trudności związane z przedmiotowym zagadnieniem wynikają z różnorodności form organizacyjnoprawnych, w których przedsiębiorstwa te funkcjonują. Różnice w tym zakresie mogą w niektórych przypadkach wpływać na szczegółowe rozwiązania dotyczące kontroli i dostępu do informacji.
Stan prawny i orzecznictwo wykorzystane w niniejszym opracowaniu uwzględnia stan na dzień 15 stycznia 2019 roku.
Autorzy:
Maciej Kiełbus
Joanna Kostrzewska
Maciej Tymoszczuk
Kancelaria Prawna
Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu
