W związku z licznymi zapytaniami zadawanymi przez przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne dotyczącymi górnych stawek opłat za opróżnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości ciekłych i elementów, jakie powinny być zawarte w rozliczeniu za taką właśnie usługę, Izba Gospodarcza „Wodociągi Polskie” na samym początku wyjaśnia, iż świadczenie usług opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych za pomocą wozów asenizacyjnych nie mieści się w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków.
Nie mają więc w tym przypadku zastosowania ani przepisy ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków z dnia 7 czerwca 2001 r. (Dz.U. t.j. z 2015 r. poz. 139) ani rozporządzenia Ministra Budownictwa w sprawie określania taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryf oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków z dnia 28 czerwca 2006 r. (Dz.U. Nr 127, poz. 886). Zagadnienie to reguluje ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dnia 13 września 1996 r. (Dz. U. t.j. z 2013 r. poz. 1399 ze zmianami) zwana dalej ustawą o utrzymaniu czystości. W myśl art. 4 ust. 2 tejże ustawy: „Rada gminy określa, w drodze uchwały, górne stawki opłat ponoszonych przez właścicieli nieruchomości za usługi, o których mowa w ust. 1”, czyli „usługi wykonywane przez:
1) gminną jednostkę organizacyjną lub przedsiębiorcę posiadającego zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych, lub
2) gminną jednostkę organizacyjną, lub przedsiębiorcę odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, wpisanego do rejestru działalności regulowanej”
Jeśli chodzi o elementy, jakie może zawierać opłata za opróżnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości ciekłych, to żeby określić je w sposób precyzyjny należy dokonać szczegółowej analizy aktów prawnych. Treść art. 6 ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystości przytoczona wyżej odnosi się zarówno do nieczystości ciekłych (pkt 1) jak i odpadów komunalnych (pkt 2). Definicja tych pierwszych zawarta jest w treści art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o utrzymaniu czystości i według niej nieczystościami ciekłymi są „ścieki gromadzone przejściowo w zbiornikach bezodpływowych”; a odpady komunalne to według treści art. 3 ust. 1 pkt 7 ustawy o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 21) „odpady powstające w gospodarstwach domowych, z wyłączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych; zmieszane odpady komunalne pozostają zmieszanymi odpadami komunalnymi, nawet jeżeli zostały poddane czynności przetwarzania odpadów, która nie zmieniła w sposób znaczący ich właściwości”.
Istnienie dwóch odrębnych definicji w sposób bezwzględny wskazuje, iż pomimo tego, że obowiązek określenia górnych stawek opłat ponoszonych przez właścicieli nieruchomości za różne usługi zawarty jest łącznie w art. 6 ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości to jednak sposoby, w jaki mogą być one zróżnicowane, a więc i pośrednio wskazanie elementów, jakie mogą one zawierać, odnoszą się tylko do odpadów komunalnych. Mowa o dwóch przypadkach opisanych w art. 6 ust. 4 oraz 4a ustawy o utrzymaniu czystości. Po pierwsze rada gminy jest zobowiązana do ustalenia niższych stawek, gdy odpady komunalne są zbierane i odbierane w sposób selektywny. Po drugie rada gminy może zróżnicować stawki opłat w zależności od gęstości zaludnienia na danym obszarze gminy oraz w zależności od odległości od miejsca unieszkodliwienia odpadów komunalnych. Potwierdzenie takiego stanowiska można znaleźć, chociażby w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 29 grudnia 2011 r. o numerze II SA/Lu 823/11, gdzie w uzasadnieniu sąd stwierdza, iż za sprzeczną z prawem należy uznać uchwałę, która uzależnia górną stawkę opłat za przedmiotowe usługi od innych przesłanek niż określone w art. 6 ust. 4 i ust. 4a ustawy o utrzymaniu czystości.
Jak jednak zostało stwierdzone ograniczenia te dotyczą jedynie górnych stawek za odpady komunalne. Jeśli chodzi natomiast o górne stawki opłaty za opróżnianie zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych to zdaniem Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie” ograniczeń takich nie ma. Rada gminy może więc uchwalić górne stawki za opróżnianie zbiorników bezodpływowych – za jeden metr sześcienny nieczystości ciekłych, za transport – za jeden kilometr lub jeszcze inne, jeśli przy ich ustalaniu brać będzie pod uwagę w szczególności takie okoliczności, jak zapewnienie odpowiedniej rentowności zainteresowanych przedsiębiorców usuwających nieczystości ciekłe oraz zabezpieczenie mieszkańców przed nadmiernymi i nieuzasadnionymi kosztami.
Podkreślić należy, iż brak ograniczeń dotyczy tylko rad gmin, które tworzą akty prawa miejscowego, a nie samych przedsiębiorstw. Niedopuszczalne byłoby więc np. zastosowanie przez przedsiębiorstwo, mające zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej na opróżnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości ciekłych, w rozliczeniu z klientami oprócz stawki za opróżnianie zbiorników bezodpływowych za metr sześcienny ścieków także innych opłat (np. za kilometr transportu nieczystości ciekłych, za oczyszczenie tych nieczystości za metr sześcienny czy też za minutę pracy pompy itp.) w sytuacji, kiedy rada gminy w uchwale zastosowała tylko stawkę maksymalną za opróżnianie zbiorników bezodpływowych w przeliczeniu za metr sześcienny nieczystości ciekłych.
Przedsiębiorstwo posiadające odpowiednie zezwolenie musi stosować się do treści aktu prawa miejscowego, w którym podane są elementy opłaty za odbiór nieczystości ciekłych i zdaniem Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie” stosować to jako sposób rozliczeń ze swoimi klientami. Jeśli wskazany jest jeden element w uchwale rady gminy to tylko taki element powinien widnieć na fakturze. Zdaniem Izby przedsiębiorstwo może stosować w wewnętrznych kalkulacjach jakieś dodatkowe elementy (transport, oczyszczanie, praca pompy itp.), ale za każdym razem musi kontrolować czy ostateczny koszt usługi przy uwzględnieniu tych elementów nie będzie wyższy niż górna stawka uchwalona przez radę gminy np. za metr sześcienny odebranych nieczystości płynnych. Innymi słowy, wszystkie ewentualne elementy całkowitego kosztu usługi, które przedsiębiorstwo chce stosować w wewnętrznych kalkulacjach, muszą zawierać się w sposobie rozliczenia uchwalonym przez radę gminy w akcie prawa miejscowego. Jeśli w jego treści nie ma np. stawki za transport w kilometrach, to nie może to oznaczać, że górna stawka na ten element nie została ustalona i można ustalić ją na dowolnym poziomie.
Bardzo istotną kwestią jest fakt, że górne stawki opłaty za opróżnianie zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych, które określono w uchwale przez radę gminy są kwotami brutto, ponieważ zgodnie z treścią art. 3 ust. 2 ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług z dnia 9 maja 2014 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 915): „w cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru (usługi) podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług lub podatkiem akcyzowym”. Ceny takiej nie stosuje się zgodnie z treścią art. 2 tejże ustawy „w obrocie między osobami fizycznymi, z których żadna nie jest przedsiębiorcą”, a także w przypadku, gdy uregulowane one są na podstawie odrębnych ustaw. Powinno być to wykazane wprost w uchwale rady gminy. W innym wypadku uchwała mogłaby zostać uznana przez odpowiedni sąd za nieważną. Z punktu widzenia przedsiębiorstwa ważne jest, aby określoną w nich cenę maksymalną nie stosować jako podstawę opodatkowania podatkiem VAT tylko cenę zawierającą już ten podatek (w tym wypadku jest to stawka 8%). Cena określona w uchwale stanowi cenę końcową, jaką może zapłacić odbiorca usług.
W przypadku świadczenia usług na terenie kilku gmin powinno się pilnować zarówno poziomu górnych stawek, jak i elementów zawartych w opisie usługi w zależności od miejsca świadczenia usługi, ponieważ zdaniem Izby na fakturze powinien widnieć tylko składnik, który jest określony w uchwale danej rady gminy (łącznie z podatkiem VAT w stawce 8%). Taki sposób rozliczenia z klientami jest najbezpieczniejszy z punktu widzenia przedsiębiorstwa świadczącego usługi opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych.
Marcin Błędzki – Główny specjalista ds. ekonomicznych
Artykuł opublikowany został w Zeszytach IGWP. Zapraszamy do prenumeraty!
