EurEau jest federacją krajowych organizacji branży wodociągowo-kanalizacyjnej. Reprezentuje podmioty świadczące usługi zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków dla ponad 400 milionów mieszkańców Unii Europejskiej. Są to podmioty małe i duże, publiczne i prywatne, o różnej strukturze organizacyjnej. Członkami EurEau są więc organizacje z krajów Unii Europejskiej (wszystkie poza Litwą, Łotwą i Słowenią) , Europejskiego Stowarzyszenia Wodnego Handlu EFTA (Norwegia i Szwajcaria) oraz członek obserwator z Serbii.
Najważniejszym zadaniem EurEau jest reprezentowanie interesów branży wobec organizacji unijnych oraz propagowanie i wymiana, wśród członków federacji, wszelkich informacji związanych zarówno z kwestiami organizacyjnymi i legislacyjnymi, jak również kwestiami technicznymi, technologicznymi, zdobywania wiedzy i doświadczeń. Nad szczegółami pracują trzy merytoryczne komisje składające się z ekspertów i praktyków w danych dziedzinach: komisja ds. wody pitnej, komisja ds. ścieków i komisja ds. organizacyjno-ekonomicznych. Poza tym powoływane są grupy robocze do szczególnych zadań, w zależności od potrzeb. Komisje współpracują z Prezydium EurEau, które kontroluje działania strategiczne, nadaje kierunek wspólnym pracom. Zaś sekretariat federacji, który znajduje się w Brukseli, czynnie współpracuje z instytucjami unijnymi i innymi organizacjami
Zgodnie z ustalonym harmonogramem komisje EurEau spotkały się trzy razy, w tym raz na sesji plenarnej.
Federacja EurEau przyjęła do swojego grona nowego członka – Estonię, która reprezentowana jest przez narodową organizację branży wod-kan EVEL ( Eesti Vee-ettevõtete Liit).
Zgromadzenie Ogólne przyjęło plan pracy trzech komisji na najbliższe dwa lata (2016-17):
Komisja do spraw wody pitnej Eu1:
Komisja koncentruje się na trzech głównych tematach:
1. zaopatrzenie w wodę (aspekty techniczne, zarządcze i organizacyjne)
2. jakość wody pitnej (monitoring parametrów chemicznych, mikrobiologicznych, radiologicznych)
3. ochrona zasobów (wód powierzchniowych i podziemnych)
Wyzwania do omówienia, wypracowania stanowisk, wymiany informacji i doświadczeń:
• ochrona zasobów,
• kontrola u źródła mikrozanieczyszczeń,
• wpływ zmian klimatu na zasoby wodne,
• energochłonność i wodochłonność sektora,
• długoterminowe zarządzanie infrastrukturą w szybko zmieniającym sie otoczeniu,
• wzrost świadomości społecznej na temat sektora.
Komisja do spraw ścieków Eu2:
Koncentruje się na następujących tematach:
• oczyszczanie ścieków komunalnych,
• substancje chemiczne i farmaceutyki w ściekach,
• budowa i zarządzanie infrastrukturą,
• odzysk wody i innych substancji ze ścieków, powtórne wykorzystanie (osad, biogaz, odzysk fosforu),
• zarządzanie wodami opadowymi, sieci miejskie,
• jakość ścieków oczyszczonych, zgodność z wymaganiami środowiskowymi (w tym mikroplastik).
Komisja do spraw legislacji, ekonomii, zarządzania Eu3:
• zielony wzrost (z ang. green growth) wskazujący na konieczność zapewnienia rozwoju zrównoważonego pod względem ekologicznym i społecznym,
• zmiany klimatu, a sektor wod-kan,
• kampania społeczna „prawo do wody”, (Right2Water),
• dokument ONZ dotyczący celów zrównoważonego rozwoju.
Ponieważ do Zgromadzenia Ogólnego należą reprezentanci wszystkich członków EurEau, bieżącymi sprawami zajmuje się Prezydium EurEau. Prezydium wybierane jest przez Prezydenta i zatwierdzane przez Zgromadzenie Ogólne. Należy do niego 7 osób, które maja za zadanie operacyjne wspieranie Sekretarza Generalnego, realizowanie polityki wskazywanej przez Zgromadzenie Ogólne i trzy Komisje.
Wybrany przez Zgromadzenie Ogólne na kolejne dwa lata nowy prezydent EurEau – Bruno Tisserand z Francji, powołał nowe Prezydium, które poza bieżącymi sprawami rozpoczęło pracę nad nowymi wyzwaniami, miedzy innymi oceną sytuacji w sprawie benchmarkingu i transparentności prowadzenia usług w Unii Europejskiej. Działania te maja na celu wskazanie Komisji Europejskiej, że sektor jest otwarty na współpracę z organizacjami społecznymi w zakresie wymiany informacji o jego działalności. Kwestia organizacji przedsiębiorstw, własności prywatnej, czy publicznej, nie ma tu wpływu na transparentność działalności.
Izba Gospodarcza Wodociągi Polskie reprezentowana jest przez:
Zgromadzenie Ogólne: Klara Ramm Szatkiewicz – IGWP, wybrana również do Prezydium.
EU1: Piotr Czerwczak – “Wodociągi Słupsk” Sp. z o.o.
EU2: Piotr Ziętara – MPWiK SA w Krakowie,
EU3: Marta Bis – PWiK Sp. z o.o. w Tarnowskich Górach, Klara Ramm Szatkiewicz – IGWP, Mateusz Bogdanowicz – IGWP
W 2015 roku wypracowaliśmy kilka stanowisk dotyczących istotnych spraw dla branży:
1. Opinia EurEau na temat wody w gospodarce bezodpadowej
Komisja Europejska w ostatnich komunikatach dotyczących gospodarki bezodpadowej, nazywanej gospodarką o obiegu zamkniętym (z ang. circular economy) podkreśla, że powinien zakończyć się czas gospodarki „weź-wyprodukuj-wykorzystaj-wyrzuć”, która zrodziła się w czasie rewolucji przemysłowej. Powinniśmy się więc skupić na minimalizowaniu wykorzystania surowców pierwotnych oraz recyklingu. EurEau podkreśla, że woda jest kluczowym ogniwem gospodarki bezodpadowej. Przemysł zna już wiele metod oszczędzania wody, jej odzysku i ponownego wykorzystywania. równie istotna jest kwestia wykorzystania osadu, który zawiera wiele substancji organicznych i może być wykorzystywany jako nawóz. Osad to również źródło fosforu, niektóre kraje już uruchomiły technologie odzysku tego bezcennego pierwiastka. Zarówno osad jak i powstały w wyniku jego fermentacji biogaz są źródłem energii odnawialnej. Belgijski Aquafin odzyskuje z osadu fosfor i azot. Powstają również bardziej postępowe idee. Na przykład oczyszczalnia Nord w Brukseli uruchomiła prototypową linię do produkcji bioplastiku z osadu Oczyszczalnia w duńskim Aarhus produkuje struwit i sprzedaje w supermarketach jako nawóz. Biogaz z oczyszczalni w Oslo napędza miejskie śmieciarki i autobusy. Biura wodociągów w Mediolanie ogrzewane są ciepłem odzyskiwanym ze ścieków. Wszystkie te przykłady świadczą o tym, że sektor wod-kan stał się już częścią gospodarki bezodpadowej i wciąż angażuje się w nowe wyzwania.
2. Stanowisko EurEau w sprawie śmieci morskich i mikroplastiku
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/56/WE z dnia 17 czerwca 2008 r. ustanawiająca ramy działań Wspólnoty w dziedzinie polityki środowiska morskiego (dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej) ma doprowadzić do osiągnięcia dobrego stanu wód morskich w 2020 roku. Ten dobry stan określają wskaźniki jakości dotyczące określania dobrego stanu środowiska wymienione w załączniku I. Dla działalności sektora wod-kan istotny jest wskaźnik 10, który brzmi: „Właściwości ani ilość znajdujących się w wodzie morskiej odpadów nie powodują szkód w środowisku przybrzeżnym i morskim”. Dotyczy bowiem nieoczyszczonych lub źle oczyszczonych ścieków, jak również zrzutów z przelewów burzowych, które mogą być źródłem zanieczyszczeń pochodzących z powierzchni ziemi, jak również mikroplastiku. Mikroplastik to maleńkie syntetyczne drobinki, które nie dość, że same w sobie są zagrożeniem dla połykających je ryb i innych morskich organizmów, to jeszcze jak magnes przyciągają inne trujące substancje pływające w wodzie. EurEau pozytywnie odnosi się do unijnych i światowych przedsięwzięć dotyczących redukcji śmieci morskich. Szczególnie interesująca jest dla nas inicjatywa Austrii, Belgii, Holandii, Szwecji i Luksemburga w sprawie zakazu stosowania mikroplastiku w kosmetykach i detergentach. Walka z tymi zanieczyszczeniami powinna odbywać się na wielu poziomach, przy współpracy wielu organizacji przemysłowych i edukacji społecznej. Oczyszczalnie ścieków w większości nie są niestety w stanie usunąć mikroplastiku, dlatego należy poszukiwać dróg wyjścia w wielu aspektach. Istotna jest więc kontrola źródeł tych zanieczyszczeń, nie tylko koncentrowanie się na technologiach końcowych procesów oczyszczania (z ang”end-of-pipe”)
Proponujemy więc wdrożenie następujących narzędzi:
- zakaz stosowania plastikowych toreb,
- zakaz stosowania mikroplastiku w kosmetykach (mikrogranulki),
- promowanie stosowanie plastiku biodegradowalnego i zakaz stosowania plastiku oxo-degradowalnego,
- stosowanie metek z informacją o jakości i ilości zastosowanego plastiku,
- wdrożenie legislacji zabraniającej produkcji niedegradowanych produktów spłukiwanych w toaletach
- pełne wdrożenie zasad postępowania z odpadami w celu zmniejszenia ich ilości, szczególnie tej części, która pozostaje niekontrolowana;.
- rozwój badań nad odpowiednimi technologiami, np. środków piorących
Stosowane w oczyszczalniach ścieków komunalnych technologie nie są przeznaczone do usuwania drobin niedegradowanych takich jak mikroplastik. Znacząca ich część zostaje usuwana w procesie oczyszczania, ale część przedostaje się do morza. W dodatku istnieje znacząca część, która nie przechodzi przez oczyszczalnie, ale zrzucana jest w wodach opadowych. Dlatego niezwykle istotna jest kontrola u źródła oraz edukacja. Sektor wod-kan podkreśla więc, że picie wody z kranu zmniejsza zapotrzebowanie na plastikowe butelki, nie wolno wyrzucać do toalet żadnych odpadów, stosowanie mikrogranulek powinno być zabronione
3. Stanowisko EurEau w sprawie TTIP i substancji chemicznych
Transatlantyckie Partnerstwo w dziedzinie Handlu i Inwestycji (z ang.TTIP:Transatlantic Trade głównym celem jest utworzenie strefy wolnego handlu pomiędzy Stanami Zjednoczonymi, a Unią Europejską.
EurEau skupia sie na tej części TTIP, która dotyczy negocjacji w sprawie autoryzowania substancji chemicznych . Importowanie ze Stanów Zjednoczonych substancji o niepewnym oddziaływaniu na środowisko, może być niebezpieczne. Stąd konieczność wynegocjowania warunków, które zabezpieczą zasoby wodne przed wpływem niebezpiecznych substancji stosowanych np. w uprawie roślin. W negocjacjach powinno się więc uwzględnić zapisy regulacji dotyczących stosowania środków ochrony roślin , rozporządzenia w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), zasad ochrony wód, bez względu na kraj pochodzenia środków chemicznych
4. Dyrektywa INSPIRE – za i przeciw
Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiająca infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej zwana dyrektywa INSPIRE (z ang. INfrastructure for SPatial InfoRmation in Europe).
Celem tej dyrektywy jest zapewnienie jednolitego w Unii Europejskiej, dostępu do danych związanych ze środowiskiem. Platformy udostępniania danych mają się tworzyć na bazie już istniejących w krajach członkowskich dróg dostępu. Dyrektywa wskazuje dane jakie powinny być udostępniane, są wśród nich dane związane z usługami użyteczności publicznej w tym kanalizacja i dostawa wody. Wiele systemów jest w Europie tworzonych i przedsiębiorstwa wod-kan muszą dostosować się do ogólnych standardów.
Jednak usługi wodociągowe są szczególnie wrażliwym sektorem powinny być wdrożone pewne ograniczenia w dostępie do informacji na temat tego sektora. EurEau nie popiera idei udostępniania bardzo szczegółowych danych na temat infrastruktury podziemnej, podkreślając, że przedsiębiorstwa wodociągowe pracują nad systemami zarządzania ryzykiem, szczególnie terrorystycznym. Naszym zdaniem podmioty, które pozyskują szczegółowe dane na temat infrastruktury podziemnej, powinny być identyfikowane i zgadzać się na określone warunki wykorzystania tych danych. Celem jest minimalizowanie ryzyka uszkodzenia, zatrucia wody w sieci lub innych niebezpiecznych dla konsumentów zdarzeń
5. Głos EurEau w sprawie strategii Komisji Europejskiej dotyczącej farmaceutyków zwierzęcych w środowisku.
Coraz więcej farmaceutyków stosowanych jest zarówno w hodowli domowej, jak i przemysłowej zwierząt. Kończą one niestety swój cykl w środowisku wodnym, a to zagraża ujęciom wód stosowanych jako źródła wody pitnej. Zwierzęta hodowane w celach komercyjnych są największym konsumentem farmaceutyków weterynaryjnych, oczywiście w zdecydowanej większości na obszarach wiejskich. Według EurEau konieczne jest wdrożenie dobrych praktyk tak, aby zapobiec degradacji środowiska wodnego w wielu regionach.
Wiele badań wykazało, że w wodach powierzchniowych i podziemnych pojawia się wiele substancji chemicznych pochodzenia farmaceutycznego związanych ze stosowaniem antybiotyków. Na przykład w Niemczech, gdzie ściśle kontroluje się ten rynek ,sprzedawanych jest 28% środków przeciwzapalnych, 18% – pasożytobójczych, 28% biofarmaceutyków, 26% – to farmaceutyki specjalistyczne. W 2012 roku sprzedano w Niemczech 1619 ton antybiotyków ( w tym 566 ton tetracykliny, 498 ton penicyliny), dla zwierząt. W przeciwieństwie do lekarstw stosowanych przez ludzi, gdzie miejscem ich wprowadzania do wód jest zazwyczaj oczyszczalnia ścieków, z farmaceutykami zwierzęcymi sytuacja jest trudniejsza, gdyż przenikają do środowiska na terenach wiejskich, w sposób rozproszony, niekontrolowany. Jest to nie tylko droga poprzez wydalanie, ale również poprzez niewłaściwą utylizację odpadów, wykorzystanie nawozów zwierzęcych. EurEau zwraca więc uwagę na konieczność kontroli stosowania farmaceutyków zwierzęcych u źródła, co jest zgodne z zasadą legislacji unijnej zbudowanej na zasadach ostrożności , kontroli u źródła i “zanieczyszczający płaci”, co wskazuje art.191 (2) Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej:
Polityka Unii w dziedzinie środowiska stawia sobie za cel wysoki poziom ochrony, z uwzględnieniem różnorodności sytuacji w różnych regionach Unii. Opiera się na zasadzie ostrożności oraz na zasadach działania zapobiegawczego, naprawiania szkody w pierwszym rzędzie u źródła i na zasadzie „zanieczyszczający płaci”.
Według EurEau aktywność musi być podjęta na różnych szczeblach w celu zredukowania ilości farmaceutyków w środowisku wodnym.
- rozwój zielonej farmacji – program badawcze opracowywania nowych substancji, o krótszym cyklu życia, o mniejszym wpłynie na środowisko, np. podlegającym biodegradacji.
- autoryzacja wprowadzania produktów z analizą ryzyka środowiskowego , ochrony zasobów źródeł wody pitnej
- podawanie do publicznej wiadomości analizy wpływu danych substancji na środowisko, np na stronie Europejskiej Agencji Leków (http://www.ema.europa.eu/ema/).
- monitoring substancji podobny do określonego w regulacji na temat środków ochrony roślin.
- monitoring sprzedaży – w przeciwieństwie do lekarstw dla ludzi , substancje dla zwierząt nie są w większości przepisywane na receptę. Szczegółowy monitoring zużycia powinien obejmować szczególnie duże farmy hodowlane, ogrody zoologiczne itd.
- szkolenia dla hodowców – powinny wskazywać ryzyka jakie niesie stosowanie danych substancji, jak można minimalizować ich zużycie, czym zastępować,
- dobre praktyki rolnicze – powinny wskazywać jak uniknąć przeciekania substancji do zbiorników wodnych, jakie technologie podczyszczania stosować.
Źródła:
Stanowiska EurEau opracowane w 2015 roku, pełna wersja dostępne pod adresem http://eureau.org/index.php/eureau-positions:
1. The EU INSPIRE Directive: pros and cons from a water services perspective
2. EurEau’s Contribution to the European Commission’s Strategic Approach on Veterinary Pharmaceuticals in the Environment
3. EurEau’s Contribution to the European Commission’s Strategic Approach on Veterinary Pharmaceuticals in the Environment
4. EurEau position paper on TTIP and Chemicals
5. EurEau position paper on Marine litter and micro-plastics
6. EurEau briefing on water and the circular economy
Dyrektywy (dostępne na http://eur-lex.europa.eu):
1. Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiająca infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej.
2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/56/WE z dnia 17 czerwca 2008 r. ustanawiająca ramy działań Wspólnoty w dziedzinie polityki środowiska morskiego.
Klara Ram Szatkiewicz – Członek Zarządu EUREAU i Polski Przedstawiciel w Komisji ds. Wody
