W dniu 12 stycznia br. odbyło się posiedzenie sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Polityki Regionalnej, podczas którego rozpatrzono m.in. informację Najwyższej Izby Kontroli o wynikach kontroli zabezpieczenia wód powierzchniowych i podziemnych przed zanieczyszczeniami ściekami komunalnymi pochodzącymi z obszarów nieskanalizowanych. Referentem ze strony NIK Dyrektor Delegatury w Katowicach, Pan Przemysław Fedorowicz.
Okres objęty kontrolą obejmował lata 2019 – 2021. Kontrola została podjęta, gdyż 48,7% budynków mieszkalnych w Polsce nie ma nie ma dostępu do sieci kanalizacyjnej (mieszka w nich 29% ludności Polski), nadto przeprowadzona już w 2011 r. przez NIK kontrola wykazała, że 91,6% ścieków gromadzonych w szambach trafiało w stanie nieoczyszczonym do środowiska, powodując zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych.
Kontrolą objęto 28 gmin na terenie 9 województw. W każdym województwie skontrolowano 3-4 gminy, w których min. 20% mieszkańców nie posiadało dostępu do kanalizacji.
Najwyższa Izba Kontroli badała stan gminnej infrastruktury służącej do odbioru ścieków i jej zdolność do przyjęcia i oczyszczenia ścieków pochodzących z terenów nieskanalizowanych, przygotowanie urzędu do realizacji badanego zadania, rzetelność działań gmin w celu egzekwowanie obowiązków właścicieli nieruchomości niepodłączonych do kanalizacji związanych z gromadzeniem i usuwaniem ścieków oraz nadzór sprawowany przez organy gminy nad przedsiębiorcami prowadzącymi usługi asenizacyjne.
Stwierdzono iż możliwości istniejącej infrastruktury nie były w pełni wykorzystane. Faktycznie wykorzystywano średnio ok. 27 – 28% dostępnej przepustowości oczyszczalni ścieków. Nadto, gminy nie egzekwowały od właścicieli nieruchomości niepodłączonych do kanalizacji prawidłowego usuwania i oczyszczania ścieków, w żadnej z kontrolowanych gmin nie prowadzono rzetelnie ewidencji zbiorników bezodpływowych przydomowych oczyszczalni ścieków. Nie korzystano z narzędzia egzekucyjnego jakim jest zastępczy wywóz nieczystości nawet w udokumentowanych przypadkach nielegalnego usuwania nieczystości ciekłych. Szacunkowa łączna wysokość nienaliczonych z tego tytułu opłat w skontrolowanych gminach wyniosła 104,8 mln w 2019 r. i 101,3 mln w 2020 r., co można uznać za rodzaj „premii za zanieczyszczanie środowiska”, jaką wskutek zaniechania działań egzekucyjnych ze strony gmin, uzyskują właściciele nieruchomości, którzy unikają opłat za opróżnianie zbiorników bezodpływowych i nielegalnie usuwają ścieki.
Główne przyczyny nieskuteczności gminnej gospodarki ściekowej na terenach nieskanalizowanych wynikają z faktu, iż gminy nie gromadziły informacji niezbędnych do właściwego nadzoru i kontroli, nie podejmowały kontroli częstotliwości opróżniania zbiorników bezodpływowych lub przeprowadzały kontrole w minimalnym zakresie, nie korzystały z narzędzi egzekucyjnych nawet w udokumentowanych przypadkach nielegalnego usuwania nieczystości ciekłych.
Zapewnienie infrastruktury niezbędnej do przyjęcia i oczyszczenia ścieków dowożonych wymaga kosztochłonnych inwestycji, które często przekraczają możliwości finansowe gminy. Do organów samorządu gminnego NIK sformułowała wniosek do o podjęcie działań na rzecz ograniczenia niekontrolowanego wprowadzania ścieków komunalnych do środowiska.
W obradach sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej uczestniczył Krzysztof Robert Stasiak, Pełnomocnik Prezesa Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie”. Materiał został przygotowany w oparciu o prezentację jaka miała miejsce podczas obrad komisji parlamentarnej.
Krzysztof Robert Stasiak – Doradca Prezesa IGWP
