Sposób ustalania ilości odprowadzonych ścieków od odbiorców pobierających wodę z wodociągu i z własnej studni określony jest głównie w przepisach ustawy zaopatrzeniowej i rozporządzeniach.
Art. 27 ust. 4-6 ustawy zaopatrzeniowej (dalej także: ustawa), który stanowi, iż:
„4. Ilość odprowadzonych ścieków ustala się na podstawie wskazań urządzeń pomiarowych
5. W razie braku urządzeń pomiarowych ilość odprowadzanych ścieków ustala się na podstawie umowy o której mowy w art. 6 ust. 1, jako równą ilość wody pobranej (według wskazań wodomierza głównego – dopisek własny) lub określonej umowie (na podstawie przeciętnych norm – dopisek własny).
6. W rozliczeniach ilości odprowadzonych ścieków ilość bezpowrotnie zużytej wody uwzględnia się wyłącznie w przypadkach gdy wielkość jej zużycia na ten cel ustalona jest dodatkowego wodomierza zainstalowanego na koszt odbiorcy usług”.
Z przepisu art. 27 ust. 5 ustawy wynika zatem, że sposób rozliczeń może ulec modyfikacji jedynie w drodze umowy i tylko w przypadku braku urządzeń pomiarowych określających ilość odprowadzonych ścieków. W sytuacji, gdy ilość odprowadzanych ścieków ustalona jest na podstawie przeciętnych norm zużycia wody rozliczenia odbywają się na podstawie rozporządzenia Ministra Budownictwa w sprawie określenia taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryf oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzenie ścieków oraz rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie określenia przeciętnych norm zużycia wody .
Na tle powyższego należy stwierdzić, iż przedsiębiorstwo wodociągowo – kanalizacyjne nie może samodzielnie, odmiennie i pozaumownie regulować ustalania sposobu obliczania ilości odprowadzonych ścieków. Dotyczy to także regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków. W konsekwencji, za sprzeczne z literą prawa uznać należy postanowienia regulaminu ustalające, że dla odbiorcy, który pobiera wodę z ujęć własnych oraz urządzeń przedsiębiorstwa, w razie braku urządzeń pomiarowych, ilość odprowadzonych ścieków jest ustalana jako suma wskazań wodomierza głównego i wodomierza własnego, ze wskazaniem, że do zakupu i zainstalowania wodomierza własnego jest zobowiązany odbiorca.
Stosownie do treści art. 15 ust. 3 ustawy zasadą jest, że koszty nabycia, zainstalowania i utrzymania wodomierza głównego ponosi przedsiębiorstwo wodociągowo – kanalizacyjne, a urządzenia pomiarowego – odbiorca usług. Na konieczność zainstalowania wodomierza innego niż wodomierz główny wskazuje wyłącznie art. 27 ust.6 ustawy, gdzie przyjęto, że w rozliczeniach ilości odprowadzanych ścieków ilość bezpowrotnie zużytej wody uwzględnia się wyłącznie w przypadkach gdy wielkość jej zużycia na ten cel ustalona jest na podstawie dodatkowego wodomierza zainstalowanego na koszt odbiorcy usług. Zgodnie z § 16 ust. 4 rozporządzenia Ministra Budownictwa w sprawie określania taryf , wzoru wniosku o zatwierdzenie taryf oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków w zależności od wyposażenia budynków w urządzenia pomiarowe i wodomierze do pomiaru ilości wody bezpowrotnie zużytej, ilość odprowadzanych ścieków ustala się na podstawie wskazań urządzenia pomiarowego, a w przypadku jego braku – jako równa ilość wody pobranej lub ilość wody pobranej pomniejszonej o ilość wody bezpowrotnie zużytej, określoną zgodnie z art. 27 ust. 6 ustawy.
Z powyższych przepisów wynika obowiązek zainstalowania wodomierza tylko w sytuacji gdy odbiorca nie ma urządzenia pomiarowego mierzącego ilość odprowadzanych ścieków, a jest zainteresowany zmniejszeniem tej ilości o ilość bezpowrotnie zużytej wody. W innych przypadkach ustawodawca nie nałożył na odbiorcę obowiązku montażu wodomierzy dodatkowych. Nałożenie zatem na odbiorców obowiązku montażu wodomierza dodatkowego w innych sytuacjach stanowi przekroczenie upoważnień ustawowych (tak: uzasadnienie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 14.09.2006 r. (sygn.. akt. III SA/Po 480/06), w którym stwierdzono, że: „Nałożenie zaś przez Radę na odbiorców usług pobierających wodę z własnych ujęć obowiązku zakupu, zainstalowania na własny koszt, utrzymania i legalizacji „wodomierza własnego” jest pozbawione podstawy prawnej i w sposób oczywisty sprzecznie z ustawą z dnia 07.06.2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków”).
W kontekście z kolei ustalania w regulaminie dla odbiorcy usług nowych obowiązków z dodatkowymi wydatkami – jako przykład działań bezprawnych – przywołać należy wyroki, takie jak, na przykład: wyrok Wojewódzkiego Sadu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 10.10.2012 r. (Sygn. Akt IV SA/Po 472/12), wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 11.10.2010 r. (Sygn. Akt II SA/Go 511/10), wyrok Naczelnego Sadu Administracyjnego z dnia 12.02.2008 r. (Sygn. Akt II OSK 2033/06, LEX nr 437507) czy też wyrok Wojewódzkiego Sadu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 28.12.2006 r. (Sygn. Akt II SA/Wr 570/06, LEX nr 296947).
Wskazać również należy, iż zgodnie z art. 10 pkt 6 ustawy podmiot odprowadzający ścieki przemysłowe powinien na żądanie właściciela urządzeń kanalizacyjnych zainstalować urządzenia pomiarowe służące do określania ilości i jakości takich ścieków, jeżeli jest to uzasadnione możliwością wystąpienia zagrożeń dla bezpieczeństwa lub zdrowia osób obsługujących urządzenia kanalizacyjne lub bezpieczeństwa konstrukcji budowlanych i wyposażenia technicznego urządzeń kanalizacyjnych lub procesu oczyszczania ścieków. Nie ma natomiast przepisu, który tworzyłby podstawę analogicznego żądania w przypadku wprowadzania ścieków bytowych (tak: J. Rotko (w:) Komentarz do ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków).
Główny Specjalista ds. Prawnych – r. pr. Magdalena Borowczyk – Zalewska
