Izba Gospodarcza Wodociągi Polskie jest partnerem projektu pt. “Ochrona Morza Bałtyckiego przed zanieczyszczeniami podczas powodzi na obszarach miejskich” (NOAH), finansowanego z Programu Regionu Morza Bałtyckiego Interreg. W ramach NOAH 18 partnerów pod przewodnictwem Uniwersytetu Technologicznego w Tallinie, pracuje na rzecz czystszego Morza Bałtyckiego.
W wyniku współpracy nadbałtyckich miast, samorządów, uczelni oraz organizacji branżowych, ma powstać model matematyczny, dzięki któremu miasta będą mogły symulować spływy wód opadowych na wybranych terenach. Projekt koncentruje się na badaniach jakości i ilości wody opadowej, a jego długoterminowym celem jest doprowadzenie do redukcji spływu nieoczyszczonych wód opadowych do Morza Bałtyckiego. Podzielony jest na etapy. Część z zadań dotyczy budowy narzędzia wspierającego miasta w planowaniu gospodarki wodami opadowymi. Najbliższe etapy zawierają następujące wyzwania:
– Lepsze planowanie i szacowanie ryzyka; jego rezultatem ma być pilotażowe wdrożenie w 6 miastach, rozwiązania zawierającego dane o ekstremalnych zjawiskach pogodowych.
– Kontrola i działania prewencyjne, mają się zakończyć konkretnymi inwestycjami w wybranych miastach partnerskich.
– Budowanie zdolności działania; jego produktem będzie model do dowolnego wykorzystania oraz materiały szkoleniowe.
Obecnie najważniejszym zadaniem jest zebranie takich danych, aby były one wiarygodne i na tyle dokładne by umożliwić modelowanie dla wybranych obszarów. Dlatego zakup deszczomierzy oraz pomiary jakościowe są priorytetem na tym etapie projektu. Kolejnym ważnym elementem projektu jest określenie scenariuszy klimatycznych. Gdański Uniwersytet Technologiczny przeprowadził już wideokonferencję, aby wspólnie z partnerami określić najbardziej prawdopodobne scenariusze. Będą one podstawą modelowania wybranych obszarów pilotażowych w miastach uczestniczących w projekcie. Wybrano trzy scenariusze klimatyczne. Dwa z nich bazują na tzw. scenariuszach RCP (representative concentration pathways). Baza danych RCP ma na celu udokumentowanie prognoz dotyczących emisji, stężeń i zmiany pokrycia terenu. Opiera się na zmianach koncentracji gazów cieplarnianych. Wybrano cztery ścieżki modelowania i badań nad klimatem, które opisują różne przyszłości klimatyczne, przy czym wszystkie z nich uznaje się za możliwe w zależności od tego, ile gazów cieplarnianych będzie emitowanych w nadchodzących latach. Do projektu NOAH wybrano dwa scenariusze RCP4.5 i RCP8.5 oraz trzeci scenariusz, który powstaje na bazie lokalnych historii ekstremów pomiarowych.
W międzyczasie rozpoczęto prace nad koncepcją pomiarów w czasie rzeczywistym (Real Time Control).
W ramach projektu opracowano także listę substancji do pomiarów, podczas lokalnych warsztatów określono harmonogram, liczbę prób i miejsca poborów. Zakończenie procedur zakupowych powinno zapewnić, że analizy będą mogły się zakończyć we wrześniu 2020. Założono co najmniej dwie kampanie pomiarowe dla każdego miejsca pilotażowego. Pomiary mają się odbyć podczas i po opadach tak, aby można było określić natychmiastowe zmiany jakości spływu.
W dniach 24-25 września odbyło się trzecie spotkanie członków zespołu. Podsumowano porzednie spotkanie w Pori (Finlandia), które koncentrowało się na pasywnych działaniach mających na celu zrozumienie zagadnienia. Nadbałtyckie miasta dzieliły się więc doświadczeniem związanym z zagospodarowaniem wód opadowych, problemem lokalnych podtopień, zatorami lodu i śniegu, gwałtownymi roztopami itp. Pod uwagę brano trzy faktory: naturalne warunki geologiczne, wykorzystanie terenu (powierzchnie nieprzepuszczalne, typ działalności) oraz warunki pogodowe (opady i ich sezonowość). Uczestnicy zostali zobowiązani do określenia jakie parametry jakościowe są dla nich istotne (mikrobiologiczne, fizykochemiczne).
W międzyczasie IGWP wspólnie z estońską organizacją wod-kan EVEL opracowała i rozesłała ankietę, której celem było zdobycie wiedzy na temat potrzeb, wąskich gardeł i problemów samorządów i przedsiębiorstw w odpowiednim gospodarowaniu wodami opadowymi na terenach zurbanizowanych. Pytaliśmy także o znajomość wpływu zmian klimatu na gospodarkę wodna i planowanie nowej zabudowy. Otrzymaliśmy odpowiedzi z ponad 100 podmiotów z 7 bałtyckich krajów. W ten sposób zdobyliśmy wiedzę nie tylko o poziomie znajomości zagadnienia, ale także o potrzebach i brakach jakie zgłaszają ankietowani.
Wyniki ankiety zostały zaprezentowane w Kopenhadze.
Fot. 1 Prezentacja wyników ankiety podczas spotkania w Kopenhadze. Fot. Hanna Rissanen
Spotkanie w Kopenhadze było przygotowaniem do kampanii pomiarowej i opracowywania pierwszych, wstępnych modeli spływu dla wybranych obszarów.
Poza Słupskiem, który jest największym miastem biorącym udział w projekcie, badania zostaną przeprowadzone w następujących nadbałtyckich miastach:
– Haapsalu i Rakvere w Estonii,
– Pori w Finlandii,
– Söderhamn w Szwecji,
– Liepaja i Ogre na Łotwie.
W każdym mieście do badań wytypowano kilkadziesiąt studzienek i kilka km sieci łącznie z punktami zrzutu. To one posłużą do badań i modelowania jakości wody i jej spływu.
Podczas spotkania w Kopenhadze zaproszeni goście prezentowali doświadczenia duńskie.
Kopenhaga radzi sobie coraz lepiej dzięki rozwiązaniom różnej wielkości. Wybudowano bowiem duże zbiorniki na wody opadowe, ale miasto koncentruje się także na zielono-niebieskiej infrastrukturze, małych strefach zalewowych na terenach zielonych (jak na zdjęciu).
Fot.2: Przykład miejskiego terenu zalewowego – przepełnienie kanalizacji deszczowej powoduje wylanie wody na specjalnie do tego przygotowany teren. Fot. Klara Ramm.
Doświadczenie Kopenhagi pokazuje, że bardzo istotna jest współpraca miejskich podmiotów (zarząd dróg, inwestycje, gospodarka terenami zielonymi itd.). Nie trzeba budować
Podzielono się także wynikami projektu Heawater „ Poprawa jakości wody w małych, miejskich rzekach zlewni Bałtyku poprzez odtworzenie zbiorników wodnych i zapobieganie napływowi substancji odżywczych i niebezpiecznych ze zlewni”, finansowanego z funduszu InterReg.
