W lipcu 2022 roku Sejm przyjął nowelizację ustawy Prawo Wodne i niektórych innych ustaw, co wprowadziło szereg zmian w obrębie zarządzania gospodarką ściekową w gminach. Na samorządy zostały nałożone nowe zadania kontrolno-sprawozdawcze związane z obiegiem ścieków dowożonych. Za niewywiązanie się z obowiązków ustawowych gminom grożą kary do 50 000 zł.
Pierwszą ze zmian wprowadzonych znowelizowaną ustawą Prawo Wodne jest konieczność aktualizowania ewidencji wszystkich zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków znajdujących się na terenie gminy. Każda gmina została zobowiązana do składania rocznego sprawozdania zawierającego informacje m. in. o liczbie zbiorników, liczbie właścicieli nieruchomości, liczbie zawartych umów pomiędzy mieszkańcami a firmami asenizacyjnymi. Sprawozdanie musi również zawierać dane o częstotliwości opróżniania zbiorników oraz ilości nieczystości odebranych od mieszkańców i przekazanych do stacji zlewnych. Gminy muszą składać sprawozdanie do Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska oraz Regionalnego Zarządu Wód Polskich w terminie do 30 kwietnia za rok poprzedni.
Kontrola mieszkańców
Kolejnym obowiązkiem nałożonym na gminy jest kontrola właścicieli posesji, na których znajduje się zbiornik bezodpływowy lub przydomowa oczyszczalnia ścieków. Kontroli podlegają umowy zawierane z firmami asenizacyjnymi oraz regularność opróżniania zbiorników i osadników przydomowych oczyszczalni ścieków. Minimalną częstotliwość wywozu nieczystości ciekłych ustala rada gminy w Regulaminie utrzymania czystości i porządku. Kontrole posesji powinny odbywać się nie rzadziej niż raz na dwa lata, na podstawie planu kontroli zatwierdzonego uchwałą wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.
Informacje o liczbie przeprowadzonych kontroli oraz wynikach tych kontroli muszą zostać ujęte w sprawozdaniu rocznym składanym przez gminy do WIOŚ i RZGW. Za niewywiązanie się z obowiązków ustawowych, na gminy nakładane będą kary finansowe w wysokości od 10 000 zł do 50 000 zł; przy czym ustawa nie określa jasno czy sankcje będą nakładane raz w cyklu dwuletnim, czy też za każdą nieskontrolowaną w danym cyklu nieruchomość.
Wywóz zastępczy
Na negatywne wyniki kontroli w zakresie zawierania umów pomiędzy mieszkańcami a firmami asenizacyjnymi oraz w przypadku nieregularnego opróżniania zbiorników, gmina może reagować stosując wywozy zastępcze. Poprzez wszczęcie postępowania administracyjnego, gmina przejmuje na siebie wywóz nieczystości ciekłych ze wskazanej posesji na okres 1 roku. Na podstawie procedury administracyjnej, gmina wskazuje podmiot, który przez kolejne 12 miesięcy będzie odbierał nieczystości ze wskazanej posesji. Jednocześnie na okres obejmujący wywóz zastępczy, gmina uzyskuje tytuł prawny do pobierania od właściciela posesji opłaty według górnej stawki ustalonej w uchwale o górnych stawkach opłat za wywóz nieczystości na terenie gminy. Skorzystanie z prawa do ustalenia wywozu zastępczego, przyczynia się do zwiększenia ilości nieczystości dowożonych do oczyszczalni ścieków, a więc jest to działanie pozwalające zwiększyć przychód oczyszczalni.
Monitoring obiegu ścieków dowożonych
Z danych GUS za 2022 rok wynika, że niemal połowa gospodarstw domowych nie jest podłączona do sieci kanalizacyjnej. Prawie 11 mln Polaków musi korzystać z szamb i przydomowych oczyszczalni ścieków. Jak wynika z raportu NIK przygotowanego w 2022 roku, 93% nieczystości ze zbiorników asenizacyjnych trafia nielegalnie do środowiska.
Kluczowym elementem gospodarki ściekami dowożonymi są stacje zlewne. Trafiające do nich ścieki – zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury, muszą być dokładnie mierzone i kontrolowane. W 2023 roku firma Ścieki Polskie, wspólnie z Bankiem Gospodarstwa Krajowego i Ideą 3W, przygotowała raport z Badania stanu techniki stacji zlewnych w Polsce. Wynika z niego, że 89,2% stacji zlewnych nie spełnia wymogów rozporządzenia Ministra Infrastruktury w zakresie poprawnego potwierdzania każdorazowego zrzutu nieczystości na stacji zlewnej. Aż 14,6% stacji w ogóle nie potwierdza kierowcom zrzutów. Dużym problemem jest także niespełnienie wymogów związanych z wyposażeniem technicznym obiektów. 45,2% przebadanych stacji nie posiada separatorów zanieczyszczeń stałych i aż 12,4% nie ma przepływomierza służącego do pomiaru objętości zrzucanych ścieków.
Z opublikowanego raportu wynika, że 6,16% oczyszczalni ścieków nie prowadzi rejestru identyfikującego przewoźników i ich uprawnień do zrzucania nieczystości. 7,9% przebadanych stacji nie jest w stanie zidentyfikować przyjmowanych ścieków.
Pomocne w wypełnianiu wszystkich obowiązków ustawowych są narzędzia informatyczne, które w prosty sposób pozwalają monitorować cały obieg ścieków dowożonych – od ich wytworzenia, przez odbiór aż po ich dostarczenie do oczyszczalni.
Nowoczesne narzędzia informatyczne
Pierwszą firmą, która dostrzegła potrzebę cyfryzacji sektora nieczystości ciekłych jest spółka Ścieki Polskie. Jest to dostawca nowoczesnych rozwiązań informatycznych dedykowanych wszystkim podmiotom biorącym udział w obiegu nieczystości ciekłych.
Oprogramowanie Monitoring Ścieki Polskie pozwala w łatwy i wygodny sposób spełnić wszystkie wymogi nałożone na gminy przez znowelizowane przepisy prawne. System daje możliwość ewidencjonowania wszystkich zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków.
Jeden z modułów oprogramowania dedykowany jest kontrolom posesji, który pozwala na planowanie kontroli, tworzenie dzienników kontroli oraz generowanie raportów kontroli.
Oprogramowanie pozwala również szybko wygenerować sprawozdanie roczne składane do RZGW i WIOŚ. Plik generowany automatycznie jest zgodny z zaleceniami Wód Polskich i zawiera wszystkie informacje wymagane ustawą.
Oczyszczalniom ścieków oferowany jest system zlewnia.online, który pozwala zarządzać obiegiem ścieków dowożonych do stacji zlewnej. Korzystanie z oprogramowania umożliwia pracownikom oczyszczalni ścieków stałe monitorowanie zrzutów dokonywanych przez kierowców firm asenizacyjnych, z którymi oczyszczalnia ma podpisaną umowę. Podgląd w szczegóły każdego zrzutu odbywa się w czasie rzeczywistym, co pozwala na szybkie reagowanie w sytuacji stwierdzenia nieprawidłowości.
Integracja oprogramowania Monitoring Ścieki Polskie i zlewnia.online daje możliwość bieżącego monitorowania zrzutów nieczystości, dzięki czemu upoważnieni pracownicy urzędu miasta bądź gminy mają podgląd na regularne wywozy ścieków z poszczególnych posesji. System działa w oparciu o chmurę danych, dzięki czemu nadzór nad obiegiem ścieków dowożonych jest możliwy w trybie rzeczywistym.
Uszczelnienie obiegu nieczystości ciekłych przyczynia się do zwiększenia ilości ścieków trafiających do oczyszczalni. Dzięki temu oczyszczalnia zwiększa swoje przychody.
Ponadto cyfryzacja gospodarki ściekowej przyczynia się do dbałości o środowisko, ze szczególnym uwzględnieniem wód powierzchniowych i podziemnych.
Wykorzystanie nowoczesnych narzędzi cyfrowych do zarządzania gospodarką ścieków dowożonych to rozwiązanie, które pozwala monitorować obieg nieczystości, wykrywać nieprawidłowości i reagować na nie, a także wypełnić obowiązki kontrolno-sprawozdawcze nałożone przez ustawodawców. Narzędzia te pozwalają zwiększyć ilość ścieków odebranych od mieszkańców i dowiezionych do oczyszczalni, co przynosi korzyści ekonomiczne dla budżetu gminy.
